فرصت های ترانسپورتی درافغانستان
کنفرانس قلب آسیا و نقش محوری افغانستان در تقویت همکاری و همگرایی منطقهای از دیدگاه ترانسپورتی
همکاریهای منطقهای در چارچوب پروسه استانبول، یک پروسه بسیار جدید و یک تجربه نو و مهم منطقهای است، طبیعی است که فراز و فرودهای فراوانی را پیشرو خواهد داشت. بدین لحاظ افغانستان بهعنوان کشوری که در مرکز منطقه «قلب آسیا» قرار دارد، از هر لحاظ پتانسیل آن را دارد که نقطه محوری همکاریها و مرکزی برای تعامل میان کشورهای مختلف منطقه در مسایل مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، ترانسپورتی، اجتماعی و فرهنگی باشد و آنها را برای دستیابی به اهداف مشترک گردهم آورد.
اهداف اساسی افغانستان در اجلاس کنفرانس قلب اسیا در دوره جدید تعاملات سیاسی افغانستان باید بر اساس حفظ ارزش های تاریخی ترانسپورتی و نقش محوری افغانستان در دنیا معاصر و جهانی باشد چرا که در تعاملات اقتصادی و ترانسپورتی چند دهه اخیر این نقش تضعیف و نقش آن در سازمان ها و پلان های کلان منطقوی نادیده گرفته شده است و از عوامل عمده آن می توان حکومت داری ضعیف، فساد اداری، موجودیت افراد کم ظرفیت اقتصادی و ترانسپورتی در راس نهادهای سکتوری، اقتصادی و ترانسپورتی، عدم موجودیت حمایت و یا اراده سیاسی مداوم در حمایت از سکتور های زیربنایی از جمله سکتور ترانسپورت می باشد بر این اساس از آنجایکه افغانستان نقش مرکزی در اتصال و فراهم آوری ارتباطات بین المللی منطقوی را می توان بازی نماید ایجاب می نماید تا در این نشست ابتدا از دیدگاه ترانسپورتی و اقتصادی با کشور چین که همانا قطب کلان اقتصادی منطقوی و جهانی می باشد در قسمت احداث شاهراه های ترانسپورتی نقاط مرکزی و اتصال چین از مسیر بنادر مرزی افغانستان با چین که 96 کیلومتر مرز مشترک میباشد با این کشور صورت گیرد و عملاً بنادر مرزی افغانستان از این طریق با تمام دنیا از طریق احیاء کریدورهای ترانزیتی و ترانسپورتی چین با چهار قطب دنیا فعال گردد.
در این کنفرانس عملا باید هفت کریدور جدید ترانسپورتی و ترانزیتی بر اساس احیاء دوباره جاده راه ابریشم از مسیر افغانستان که در اینده نیز می تواند مکمل مسیر راه بدیل ترانسپورتی افغانستان راه لاجورد را نیز به دنبال داشته باشد بحث و تفاهمات لازم صورت بگیرد
کریدورهای پیشنهادی افغانستان در این کنفرانس می تواند مسیرهای فوق را به هدف اتصال و احیاء نقش مرکزی افغانستان در نقطه قلب اسیا مطرح گردد .
1- کریدور پیشنهادی چین – افغانستان – و از مرکزیت افغانستان به چهار قاره – سمت از مسیر های
- چین – افغانستان – شیرخان – تاجیکستان - قرقیزستان – قزاقستان
- چین – افغانستان – حیرتان – ازبکستان – قزاقستان
- چین - افغانستان اقینه – ترکمنستان – اذربایجان گرجستان – ترکیه اروپا
- چین – افغانستان – هرات – ایران – ترکیه – اروپا
- چین – افغانستان – هرات – ترکمنستان – اذربایجان اوکراین و روسیه
- چین – افغانستان – تورخم – پاکستان – هند – کشورهای جنوب شرق اسیا عضو سارک
- چین – افغانستان – ایران – تورخم – قندهار – نیمروز – زرنج – بندر چابهار ایران – کشورهای عربی
منافع افغانستان : احیاء نقش تضعیف شده افغانستان در منطقه و جهان، تامین امنیت، رشد اقتصادی و احداث شاهراه های ترانسپورتی، افزایش درامد اقتصادی حکومت، رشد اقتصادی مسیرهای ارتباطی، اشتغال زایی، گسترش صنعت جهانگردی و توریزم و ده ها موارد دیگر را می توان نام برد.
منافع کشور چین: راه یابی به اب های گرم و کشورهای عربی و مصرفی، راه یابی به بازارهای انرژی ، راه یابی به مارکیت بین المللی، تقویت تجارت بین المللی، کاهش قدرت رقباء اقتصادی در سطح منطقه و جهان ، پیدا نمودن یک راه مناسب ارتباطی و مطمئن در سطح دنیا و از همه مهمتر اتصال نقاط دور افتاده چین از مسیر افغانستان به بازارهای بین المللی و ده ها موارد دیگر را می توان نام برد
جغرافیای سیاسی افغانستان از دیدگاه استراتیژی و تطبیق پالیسی موثر جهت حل مشکلات منطقوی، استفاده موثر از فرصت های بین المللی در جهت تامین ثبات سیاسی و اقتصادی در دراز مدت
موقعیت سوق الجیشی افغانستان در سطح منطقه و جهان از دیدگاه اقتصادی پل ارتباطی و تنها مسیر کوتاه ترانزیتی و ترانسپورتی چهار قاره دنیا و از لحاظ سیاسی نقطه برخورد منافع اقتصادی و ایدئولوژی های کلان کاپیتالیزم و کمونیست می باشد که افغانستان از این لحاظ صدمات جبران ناپذیری را در طول تاریخ متحمل شده است .
نیازمندی های تطبیق پالیسی های اقتصادی و امنیتی حکومت جدید « وحدت ملی » باید بر اساس حمایت از جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی بر اساس انتقال تجربیات و تکنولوژی معاصر به متخصصین و متشبثین افغانستان، زمینه سازی و فراهم اوری حضور دراز مدت ترانزیت و ترانسپورت بین المللی از مسیر افغانستان به تمام کشورهای منطقه و جهان، معیاری سازی ارائه خدمات در تمام عرصه ها، مسئولیت پذیری و کمپیوتری ساختن سیستم های حکومتی ، تامین امنیت سرمایه گذاران داخلی و خارجی در اولویت کاری درجه اول، حفظ ثبات سیاسی و اقتصادی افغانستان، حمایت از سکتور های تولیدی، رقابتی و صنعتی، زمینه سازی حضور گردشگران در نقاط تاریخی افغانستان، برخورد منافع کلان اقتصادی جهان در سطح منطقه و جهان بر اساس محوریت افغانستان، موجودیت سرمایه های کلان اقتصادی در اسیای میانه و بازارهای افغانستان ؛ داشتن منابع طبیعی و تنوع تولیدات میوه جات و نباتات طبیعی در افغانستان، حضور دو نظام سرمایه داری و کمونیست و برخورد رقابت های اقتصادی بازار چین، هند – اروپا و اسیای میانه و وابستگی بازارهای جهانی به انرژی که کوتاه ترین مسیر ترانزیتی و ترانسپورتی افغانستان می تواند باشد، نیروهای کار ارزان و کم مصرف ولی کم تجربه و نا کارامد مطابق نیازمندی های معاصر ولی توانمند ، بازارهای مصرفی و ده ها موارد دیگر را می توان نام برد.
چالش های منطقه ای و بین المللی افغانستان
افغانستان از دیدگاه تحریم های اقتصادی، محاط به خشکه بودن، استفاده از گرایش های سیاسی و برخورد منافع کشورهای همسایه و فرا منطقه ای می تواند با استفاده از این فرصت های سیستم حمایت از سکتورهای داخلی و زمینه سازی تقویت ایشان را در جهت تامین منافع ملی، حفظ هویت ملی و تثبیت موجودیت خویش در نظام بین الملل استفاده موثر نماید و زمینه سرمایه گذاری های خارجی و داخلی را با استفاده از وضع محدودیت ها و مشکلات در هر سطح به نحو موثر استفاده نماید. البته در کوتاه مدت با مشکلات روبرو خواهد گشت اما در دراز مدت به هدف نهایی که همانا ثبات سیاسی و شریک ساختن منطقه و جهان در منافع کلان منطقوی خویش حاصل خواهد نمود و با تطبیق یک استراتیژی موثر به یکی از قطب های موثر و تاثیر گذار جهانی تبدیل خواهد شد .
افغانستان می تواند با استفاده موثر از هر دو قطب منفی و مثبت جهت حفظ منافع و کسب ثبات سیاسی، اقتصادی تبدیل به یک قدرت کلان منطقوی از لحاظ حفظ ثبات امنیتی و اقتصادی جهان معاصر گردد و در این راستا ایجاب می نماید با استفاده از امار و تحقیقات جامع با در نظرداشت جمع اوری معلومات فرصت ها، تهدیدات ، توانایی ها و چالش ها و ده ها موارد دیگر ایجاد مرکز معلوماتی در تمامی نهادهای اقتصادی و امنیتی موجوده که همانا حضور جامعه جهانی ، برخورد منافع اقتصادی بازار های جهانی از جمله حضور فعال روسیه، چین ، امریکا ، اروپا، هند ، ایران و پاکستان و کشورهای عربی از دیدگاه سیاسی ، اقتصادی ، تجارتی و ایدئولوژی های دینی و مذهبی ، اقتصادی ، قدرت جهانی را می توان نام برد و با ترتیب و تطبیق هوشیارانه و سنجیده یک استراتژی و سیاست جامع می تواند در مقابل این امواج سیاسی، اقتصادی و مذهبی مقاومت نماید و در دراز مدت یک افغانستان با ثبات در سطح و منطقه و جهان را به نمایش بگذارد
معلومات مختصر در مورد چابهار
چابهار با 230 هزارنفر جمعیت از موقعیتی استراتیژیک برای افغانستان، ایران و هند برخوردار است. بندر چابهار دروازه ورود افغانستان به آبهای بین المللی است. این بندر 11 کیلومتر مربع مساحت دارد. چابهار در سال 1372 به مساحت 14000 هکتار در شهر بندری چابهار تاسیس گردید است. چابهار د ر جنوب شرق کشور جمهوری اسلامی ایران قرار دارد که به لحاظ جغرافیایی بطرف جنوب غرب افغانستان واقع است. بندر چابهار از طریق سه مرز نیمروز، فراه و هرات به افغانستان وصل میگردد که کوتاه ترین مسیر آن مرز نیمروز است. همچنان چابهار شرقا به کشور پاکستان و ازجنوب به دریای عمان، اقیانوس هند و آبراهای بین المللی، قاره آفریقا، شرق آسیا، اروپا و دریای مدیترانه راه دارد.
تاریخ امضای موافقتنامه چابهار
موافقتنامه ایجاد دهلیز حمل و نقل و ترانزیت بین المللی میان جمهوری اسلامی افغانستان، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری هند( موافقتنامه چابهار) به تاریخ 3 جوزا 1395 مطابق به 23 می 2016 در یک مقدمه و پانزده ماده در شهر تهران با حضور داشت جلالتمآب رئیس جمهور جمهوری اسلامی افغانستان توسط وزیر ترانسپورت به امضاء رسید.
مراجع ذیصلاح طرف های متعاهد: از جانب جمهوری اسلامی افغانستان: وزارت ترانسپورت، از جانب جهموری اسلامی ایران: وزارت راه و شهرسازی و از جانب جمهوری هند: وزارت امور خارجه. و شورای هماهنگی: متشکل از معین های وزارتخانه های مربوطه و یا نماینده های حقوقی کشورهای عضو میباشد. کمیته پیگیری: به سطح رئیس عمومی یا معادل آن تشکیل میگردد.
پیشر فت ها:
- کانسپت نوت و پروپوزل برای احداث تیرپارکها در طول مسیر کابل الی پل ابریشم-بندر میلک واقع ولایت نیمروز، تهیه و ترتیب گردیده و آماده پیشکش برای شورای عالی اقتصادی میباشد. در صورت منظوری شورای عالی اقتصادی و حکومت افغانستان تیرپارکهای معیاری را با استفاده از مشارکت عامه و خصوصی در هر 100 کیلومتر اعمار مینماید. امورات ترانسپورت جادهیی میان ایران و افغانستان میتواند بادرنظرداشت مواد مندرج کنوانسیون TIR انجام یابد.
- اینوزارت بهمنظور فعال نمودن نمایندهگی بیمهها، شرکت های ترانسپورتی را مکلف نموده تا مسافرین و وسایط نقلیه را در مقابل حوادث ترافیکی بیمه نمایند.
- ریاست هماهنگی امور ولایات و نمایندگی های خارجی این وزارت طرح ثبت، راجسترسازی عصری و کمپیوترایزسازی شرکتها را غرض جلوگیری از تردد و فعالیت وسایط فاقد اعتبار، تهیه و آماده نموده است.
- به اساس بازدید هیئت از بندر ولایت نیمروز سه ساحه برای احداث بندر خشکه تعیین گردیده است:
- ساحه بندری همجوار نقطه صفری (پل ابریشم) :- که در این ساحه صرف مقدار 100 جریب زمین دولتی بوده و سایر زمین های موجوده تحت ادعای اشخاص قرار دارد.
پلان ها:
به اساس فقره (16) مصوبه شماره (9) مورخ 13/5/1395 کابینه پلان تطبیقی موافقتنامه ایجاد دهلیز حمل و نقل و ترانزیت بین المللی میان جمهوری اسلامی افغانستان، جمهوی اسلامی ایران و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار) در پرنسیپ تایید گردید.
در زمینه به وزارت ترانسپورت وظیفه سپرده شد تا با همکاری وزارت های مالیه, امور خارجه , عدلیه, تجارت و صنایع, امور شهرسازی و اداره اراضی افغانستان تا پلان متذکره را بر مبنای موافقتنامه عقد شده بررسی و طرح واضح و همه جانبه را با در نظرداشت ضرورتهای مالی، حقوقی ، لوایح و مقررات در چارچوب مناسبات دو جانبه ترتیب و به جلسه کابینه ارایه نماید.
- کنفرانس آگاهی دهی در مورد محتوای موافقتنامه چابهار آگاهی سکتور خصوصی از حقوق و امتیازاتی که در موافتنامه فوق برای شان درنظر گرفته شده است باعث سرعت و سهولت در حمل و نقل می گردد و از جانبی جنبه تطبیقی موافقتنامه را تقویت و مشکلات را از میان برمیدارد وزارت ترانسپورت ورکشاپ آموزشی را بلافاصله بعد از چاپ موافقتنامه چابهار در جریده رسمی برگزار می نماید.
وظایف ادارات ذیدخل در کمیته حمل و نقل در قبال موافقتنامه چابهار:
- وزارت داخله (پولیس شاهراه): تأمین امنیت دریوران در مسیر شاهراه های کشور
- وزارت مالیه (گمرکات): سرعت بخشیدن در پروسه محصول کردن بار تجار و افزایش ساعات کاری در سرحدات با رعایت نمودن اوقات کاری کشور دیگر طرف موافقتنامه و معیاری ساختن سیستم اسیکودا به منظور رفع چالش ها در امورات محصولی و گمرکی. بیمه یکی از مهمترین ضروریات و نیازمندی سرحدات می باشد که متاسفانه تنها در سرحد اسلام قلعه خدمات بیمه از طریق شرکت بیمه ملی افغان و بیمه افغان گلوبل ارایه می گردد.
پیشنهادات:
- وزارت محترم امور خارجه: در زمینه صدور ویزه برای شرکتهای ترانسپورتی جانب ایرانی نهایت همکاری را به طور عمل بالمثل انجام دهد. جهت افزایش عواید حکومت بهتر است که رودپاس در جنرال قونسولی جمهوری اسلامی افغانستان مقیم زاهدان صادر گردد که در حال حاضر تنها در سفارت افغانستان در تهران و جنرال قونسولی افغانستان در مشهد صادر می گردد.
- وزارت فواید عامه : جهت بهتر شدن تردد وسایط ضرورت به احداث پل دوم میلک بر روی دریای هیرمند می باشد. در حال حاضر تنها یک پل به عرض 9 متر بر روی دریای هیرمند موجود است که از هر دو طرف یک متر برای تردد مسافرین در نظر گرفته شده و تنها هفت متر ساحه برای تردد وسایط باربری موجود می باشد، در مقایسه با حجم تردد از مسیر فوق این پل گنجایش کافی را جهت سرعت در تردد دارار نمی باشد. جهت استفاده مؤثرتر از پل فوق جانب ایران پیشنهاد نموده است تا پل فوق به طور دو منظوره Multifunctional) (که قابلیت بهره گیری هم برای خط آهن وهم جاده را داشته باشد را احداث نماید.
- وزارت شهرسازی، اداره مستقل اراضی : احداث ترمینلهای باربری و مسافربری در مرز نیمروز، فراه و اسلام قلعه با تجهیزات بهداشتی و رفاهی مثل مسجد، استراحتگاه و رستورانت در سرحدات جهت ارایه خدمات رفاهی در ساعاتی که دریوران منتظر طی مراحل گمرکی می باشند.
- جانب ایرانی در جلسات سرحدی کمیته حمل و نقل، به طور مکرر از جانب افغانی درخواست ارایه بیمه شخص ثالث به وسایط ایرانی نموده است.
- در نقاط سرحدی بعضا مشکلاتی برای بخش حمل و نقل وجود دارد این مشکلات تنها از طریق بازدید میدانی از سرحدات متصل به کریدور چابهار برای هر دو جانب افغانستان و ایران رفع میشود و نیز مفاد موافقتنامه سه جانبه میتواند در حل این معضلات مفید واقع شود. پس از بازدید میدانی از سرحدات، وزارت ترانسپورت نتایج مشاهدات خود را به شکل گزارش مفصل به تمام ادارات همچنان به اداره امور ریاست جمهوری ارسال نموده و همچنان سفارشات خود را طی جدول در ضمیمه مطرح ساخته است.