تاریخچه وزارت ترانسپورت

 

   قراریکه همه میدانند جغرافیای کشور عزیز ما کوهستانی و محاط به خشکه بوده که عرضه خدمات ترانسپورتی بنابر کوهستانی بودنکشور اکثرا به مشکلات مواجه اند، و انتقال (اموال و مسافر) در محلات مختلف این سرزمین که قبلا بوسیله حیوانات ( گاو، شتر، اسب، قاطر، مرکب و فیل) طبق نظام نامه اصول حمل ونقل مورخ 25/4/1307 که تمام مواد یکساله مورد ضرورت نظامی و ملکی دولت توسط وزارت دفاع و مالی وقت در آخر هر سال سنجش و تثبیت گردیده و اکمال آن توسط ترانسپورت حیوانی به مراجع مربوطه انتقال داده میشد و در صورت عدم موجودیت ترانسپورت حیوانی این عملیه توسط حیوانات کرایی و به طور رضاکارانه با تفاهم قیمت انتقال داده میشد که متاسفانه در اکثر محلات و ولایات کشور عزیز ما تا قبل از استرداد استقلال کشور یگانه وسیله انتقال اموال و مسافر حیوانات بود که انتقال اموال و مسافر توسط آن صورت می گرفت که دولت وقت بنابر اهمیت انتقالات مشکلات انتقالاتی و ایجاد سهولت ها در بخش انتقالات اقدام وبه مسایل ترانسپورت با وصف انکه کشور به بحران مالی دچار بود توجه کرد.

وحال با تکامل و پیشرفت تکنالوژی معاصر امکانات و سهولت های مناسب در عرضه انتقالات به وجود آمده است. مثلا موتر: که اگر ما تعریف داشته باشیم : (موتر) وسیله نقلیه خود کار است که به منظور حمل و نقل اموال و مسافر و یا انجام وظایف خاص مورد استفاده قرارداشته و از نگاه انجام وظایف به دو نوع تقسیم میگردد، موترهای  باربری و مسافربری که مطابق به ظرفیت و گنجایش به انواع مختلف ساخته شده مورد استفاده فعلی قرار میگیرد.

  سیر و تکامل وزارت ترانسپورت ذیلا به نگارش گرفته میشود:

 درسال 1311 مدیریت پست وتیلگراف درچوکات وزارت محترم داخله فعالیت داشت که بنابرحجم فعالیت ان مدیریت به ریاست ارتقا نموده در آنوقت جهت پسته رسانی کابل تورخم وسایر ولایات شش عراده موتر خریداری نمود که با استفاده از وسایط سکتورخصوصی و اخذ کمیشن خدمات متفرقه انتقال اموال دولتی وخصوصی بوسیله این مدیریت صورت میگرفت درسال1313 مدیریت ترانسپورت لغو وانجام وظایف شان ازطریق ریاست مستقل پست وتلگراف انجام می گردید. که بعدا ریاست مذکور به وزارت محترم مخابرات ملحق گردید وسایط بخش سکتورخصوصی باتادیه کمیشن خدمات دولتی ومتفرقه توسط این مدیریت اداره میگردید.

   درسال1316بنابرتوسعه و ازدیاد حجم انتقالات مدیریت(ترانسپورت) مذکور از چوکات وزارت مخابرات لغو و تحت عنوان مدیریت عمومی ترانسپورت وبطورمستقل تحت اثرصدارت عظمی کارش را ادامه داده که امور (انتقالات دولتی وخصوصی)مربوطه آنرا محترم غلام جیلانی"صادقی"عهده دار بود. قابل ذکراست که مدیریت ترافیک نیزشامل تشکیل آن مدیریت بوده وفعالیت می نمود  درسال1333مدیریت عمومی ترانسپورت لغو و بعوض آن شرکت سهامی حمل ونقل به سرمایه (20)ملیون افغانی تشکیل گردید درمرحله اول شرکت بتعداد165 عراده وسایط به فعالیت اغاز و به تدریج تعداد وسایط به 896 عراده ارتقاء یافت این شرکت بنابرعدم تجربه کافی وپراکنده گی کاری متضررگردیده  لغو و تحت تصفیه قرارگرفت.

با روی کارآمدن پلانهای پنج ساله اول اقتصادی که متضمن انتقالات صدها هزار تن اموال ومواد مورد نیاز پروژه های ساختمانی بوده و بنا بر اهمیت انتقالات اداره بنام ریاست عمومی ترانسپورت درسال1335 درچوکات وزارت محترم تجارت ایجادگردید که تنظیم انتقالات را عهده دار بوده تا پاسخگوی نیازمندیهای وقت وخارج شدن ترانسپورت ازحالت توقف ورکود دوباره فعال و سکتورترانسپورت که درآن زمان  تمام وسایط ترانسپورت سکتورخصوصی بمنظور براورده شدن هدف فوق الذکر مربوط آن ریاست گردید.  ولی ریاست مذکور با سابقه 23ساله خویش نتوانست امورات خویش را طوری تنظیم نماید که ضرورتهای مبرم کشور را مرفوع سازد، زیرا که حجم انتقال اموال نظر به تعداد وسایط در نظر گرفته نشده بود و سبب پسمانی انتقال اموال و مواد ساختمانی پروژه ها و فابریکات گردید، و از جانب دیگر بهبود در انتقال مسافرین به نظر نرسید.

بنابر خصوصیت تاریخی و اهمیت اقتصادی و جغرافیایی کشور در منطقه اعمار جاده های مواصلاتی در دراز مدت و کوتا مدت با پرداخت هزینه های گزاف امکان پذیر بود، که در شرایط کنونی از حوصله بودجه مالی کشور بعید به نظر می رسد، به منظور فوق جهت نایل شدن به اهداف باید بدیل آنرا جستجو کرد، تنها راه بدیل زمینی استفاده از ترانسپورت هوایی میباشد، که با باز نمودن (کریدورهای هوایی) خطوط هوایی درعرضه خدمات ترانسپورتی (انتقال اموال ومسافر) در جهت رفع مشکلات موجوده ترانسپورتی اقدام صورت گیرد.

حمل و نقل بوسیله خطوط آهن هم در افغانستان به خاطر کوهستانی بودن نمی تواند پیشرفت خوبی داشته باشد، از این سبب در شرایطی فعلی بهترین گزینه گسترش خطوط هوایی می باشد که تقریبا تمامی موانع را می توان گذارند و سرعت رسیدن به مقصد اصلا قابل مقایسه به جاده و موتر نمیباشد و در عصری که زمان حرف اول را می زند بدون شک بهترین انتخاب، خطوط هوایی میباشد.

 با تاسیس شرکت هوایی آریانا و باختر و خرید طیاره های مورد اطمینان و عصری و تاسیس میدانهای هوایی کوچک در اکثر ولایات کشور این هدف بر آروده شد.

ازچندین سال به این طرف انکشاف و وسعت وسایط سریع السیر حمل و نقل که پس از جنگ جهانی دوم در دنیا عمومیت پیدا کرد این صنعت در افغانستان نیز رایج گردید. ترانسپورت هوایی برای اولین بار در افغانستان در سال 1923 میلادی آغاز به کار نمود در آن زمان از این وسیله جدید در حمل و نقل مسافرین در یک حد محدود استفاده می گردید، زیرا که تا آن زمان تخنیک هوانوردی هنوز در افغانستان به اندازه کافی پیشرفت نکرده بود و برای حمل و نقل اموال تجارتی مساعد نبود و  برای پرواز های داخلی برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت، و برخی از خطوط بین المللی اجازه عبور از فضای افغانستان را تقاضا نمودند در سال 1928 میلادی یک طیاره کوچک روسی بین افغانستان و روسیه رفت و آمد می نمود.

 قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1938 یک طیاره سه ماشینه مربوط به شرکت لوفتانزای جرمنی از برلین به مقصد کابل و هرات و از آنجا به استقامت جاپان پروازهای خود را آغاز نمود. در جریان جنک دوم جهانی کشور های آسیایی و اروپایی بطور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر جنگ قرار گرفته و افغانستان هم بی تاثیر نماند این جنگ روی خطوط هوایی تا چند سال بعد هم ادامه داشت.

در اوایل سال 1334 براساس اصولنامه سرمایه گذاری از طرف شرکت  هوایی آریانا با ( ٪51) سرمایه از طرف دولت افغانستان و (٪49) سرمایه از طرف کمپنی اندیمارد(که بعدا جای آن را پان امریکن گرفت) طیاره های نوع داکوتا در خطوط داخلی و خارجی به کار انداخته شد . این طیاره ها که ظرفیت 30 نفر را داشت علاوه بر مسافرین برای حمل و نقل اموال تجارتی نیز به کار برده میشد.در اواخرسال1335  ریاست هوایی ملکی تاسیس گردید. اولین اقدام این ریاست پس از تاسیس امضا قرارداد مشترک هوانوردی با پاکستان وترکیه بود و اقدام دومی آن احداث میدان هوایی بین المللی قندهار بود مکان که برای تاسیس میدان هوایی قندهار اختصاص داده شده بود در 18 کیلومتری جنوب شهر قندهاردرمسیر راه سپین بولدک واقع است.

میدان هوایی قندهارنظربه موقعیت مناسبی که دارد فاصله میان تهران ودهلی را نسبت به مسیرمیدان هوایی کراچی500 مایل کوتاه می نماید و فاصله دورادور خطوط هوایی اسیا رابه اندازه کافی نزدیک میسازد.

درسال 1963میدان هوایی بین المللی کابل عملا برای پروازهای داخلی وخارجی آماده گردید موقعیت کابل بحیث مرکزکشورایجاب می نماید پروازهای خارجی به جانب هند، پاکستان، ایران، لبنان واروپا همچنان پروازهای داخلی به شهرهای کوچک وبزرگ به طور عملی انجام شود علاوه برآن میدان هوایی کابل اخرین نقطه پرواز شرکت ایرفلوت روسیه می باشد که از مسکوحرکت نموده وباخطوط هوایی اروپا ارتباط پیدا مینمود.

به همین ترتیب در دیگر ولایات افغانستان هم میدانهای هوایی  تاسیس شد و پروازهای داخلی به شهرهای  مختلف افغانستان عمومیت پیداکرد.

 درسالهای68-1967موسسه هوایی باخترافغان درچوکات ریاست هوایی ملکی تاسیس گردید و دو فروند طیاره توربوجت از کانادا خریداری شد. همزمان در شهرهای کوچک نیز کار ساخت وساز میدانهای هوایی آغاز گردید.

شرکت هوایی آریانا درابتدا با دو فروند طیاره از نوع داکوتا 3-DC به فعالیت آغاز نمود بعدا فعالیت خود رابا دو فروند طیاره 6- DC دوفروند 4- DC چهار فروند 3-DC یک فروند طیاره 440 نوع کالویر و یک فروند طیاره مسافربری جت بوئینگ 727 ادامه داد.

خطوط مهم هوایی افغانستان :

•     خطوط کابل، مزارشریف، میمنه، هرات.
•     خطوط کابل، قندهار، هرات .
•     خطوط کابل، کندز، مزارشریف، هرات. آغاز به فعالیت نمود.
• در افغانستان کمپنی های خارجی زیادی فعالیت داشتند که  قرار ذیل است:
•     کمپنی ایرفلوت روسیه که با استفاده از طیاره های نوع الوژن پروگرام هفته وار به افعانستان داشت که پس از توقف در تاشکند به مسکو پرواز میکرد.
•     کمپنی هوانوردی هند INDIAN AITLINES که دارای طیاره های نوع جت بوئینگ بود و به طور منظم هفته ای یکبار به کابل پرواز می کرد.
•     کمپنی هوانوردی ایران (هما) با طیارات نوع جت بوئینگ خود دوبار در هفته به کابل پرواز می کرد.
•     شرکت هوانوردی پاکستان (PIA) نوع طیارات آن  VIS CAUM  نامیده میشد و هفته ای دوبار از طریق پیشاور – لاهور و کراچی به کابل پرواز میکرد.
•     شرکت هوایی بیروت (A.M.I) با استفاده از طیارت  6- DC , 4- DC هفته ای دوباره میان کابل و بیروت ی پرواز میکردند و به طور عموم اموال تجارتی را انتقال می داد.

بالاخره در سال 1357 وزارت ترانسپورت منحیث یک ارگان مرکزی اداره دولت جهت رهبری بهتر، موثر و سازماندهی سالم ترانسپورت دولتی تنظیم، فعالیت ترانسپورت خصوصی و دولتی را بعهده گرفت، البته د ر آن زمان ترانسپورت هوایی بحیث یک ارگان مستقل بنام ریاست هوانوردی ملکی فعالیت داشت که بعداً به وزارت ترانسپورت ملحق گردید.

این وزارت تمام وظایف حمل و نقل اموال و مسافر را در بخش سکتور هوایی و جاده ائی به عهده داشت، قابل یاد آوری  میباشد که در انزمان محترم نور محمد " دلیلی " سرپرستی آن وزارت را عهده دار بود، که بعدا بالترتیب مسولین محترم وزارت هر یک:

•     محترم بارق " شفیعی ".
•     محترم شیر جان " مزدوریار ".
•     محترم عبدالرحیم " کاروال ".
•     محترم انجنیر محمد عزیز.
•     محترم جنرال خلیل الله.
•     محتر خلیل الله " ذهاد " سرپرست.
•     محترم عبدالغفار " صائیم ".
•     محترم مولوی حبیب الله.
•     محترم مولوی عبدالسلام " ضعیف ".
•     محترم مولوی عبدالمنیر.
•     محترم دوکتور سلطان حمید " سلطان ".
•     محترم سید محمد علی " جاوید ".
•     محترم عنایت الله " قاسیمی ".
•     محترم انجنیر نعمت الله " احسان جاوید ".
•     محترم حمیدالله " قادری".
•     محترم حضرت عمر " زاخیلوال " سرپرست.
•     محترم حمیدالله " فاروقی
•     محترم داکتر محمدالله بتاش سرپرست     
•     محترم  داکترداود علی " نجفی ".
•     محترم داکترمحمدالله "بتاش"
•     محترم محمدحمید"طهماسی"

باید گفت که ریاست هوانوردی ملکی دوباره در سال 1363 از جنب وزارت ترانسپورت جدا و منحیث یک ارگان مستقل دولتی جهت سازماندهی بهتر ترانسپورت هوایی و توریزم ایجاد گردید، که بالترتیب مسولین محترم آن هریک:

•     محترم عبدالکریم " حکیمی ".
•     محترم گلبهار خان .
•     محترم سلطان محمود " غازی ".
•       محترم پیلوت محمد نعیم " اجمل ".
•       محترم دیپلوم انجنیر محمد عزیز " نگهبان ".
•     محترم پادشاه گل " وفادار ".
•      محترم شیر جان " مزدوریار".
•     محترم حمید الله " طرزی ".
•       محترم دوکتور و دیر " صافی ".
•      محترم دوکتور عبدالرحمن " نورستانی ".
•      محترم زلمی " رسول ".
•      محترم میرویس " صادق ".
•     محترم بسم الله " بسمل ".

بعدا بنابر تصمیم دولت درسال 1384 این دو وزارت دوباره یکجا گردیده و مشترکاً وظایف انتقال اموال و مسافر را درهر دو سکتور ( زمینی و هوایی) به پیش میبرد.

و در سال 1392 بخاطر اینکه هوانوردی کشور مطابق معیارهای هوانوردی جهان عیار گردد اداره مستقل هوانوردی گزارش ده برای وزارت ترانسپورت وهوانوردی با قوانین ومقرره هوانوردی جدید ایجاد گردید .

همچنان درسال 1397 به اساس فرمان شماره (116) مورخ 2/10/1397 رئیس جمهوری اسلامی افغانستان، اداره هوانوردی ملکی، اداره خط آهن و ریاست ترافیک وزارت امور داخله با وزارت فواید عامه واحد اداری مرکزی جدید تحت عنوان وزارت ترانسپورت ایجاد گردید.

بنا به فرمان جدید شماره (22) 1399/2/28 ریاست جمهوری اسلامی افغانستان که صادرشده است گفته شده است که وزارت ترانسپورت کمافی السابق به فعالیت خویش ادامه دهند.